Yaşam tarzınız üreme sağlığınızı etkiliyor
Üreme sağlığı ile ilgili araştırmalar hayatımızın parçası olan ve her gün karşılaştığımız birçok maddenin, alışkanlıklarımızın üreme sağlığına olumsuz etkileri olabileceğini göstermiştir. Üreme sağlığına zarar verebilecek maddeler ve alışkanlıkların belirlenmesi infertiliteden korunabilmenin önemli basamaklarından biridir. Ferti-Jin Kadın Sağlığı ve Yardımcı Üreme Teknikleri Merkezi Klinik Direktörü Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op.Dr. Seval Taşdemir Mynet okurları için yazdı.
Alkol: - Kadının içtiği alkol miktarı arttıkça çocuk sahibi olması zorlaşır. Alkol yumurtlamayı, yumurtanın fallop tüplerinde taşınmasını ve implantasyonu ( embryonun rahme tutunmasını) engelleyerek gebeliği önler.
- Erkeklerde alkol sperm sayısı ve normal yapıdaki sperm oranı azalır.
Hem anne hem de baba adayının gebelik elde edilmesi planlanan dönemden birkaç ay önce alkol almamaları gerekir.
Sigara:
- Sigara dumanı birçok zararlı madde içerir. Sigaranın üreme sağlığına verdiği zarar içilen sigara miktarı ve süresine bağlıdır. Günde 15 adetten fazla sigara içenler ve erken yaşta sigara içmeye başlayan kadınlarda üreme sağlığı daha çok etkilenir.
- Sigara içen kadınların gebe kalabilmesi için geçen sürenin 1 yıldan fazla olma ihtimali içmeyenlere göre 4 kat daha fazladır.
- Gebe kalabilme olasılığı içilen sigara miktarına bağlı olarak %25-50 oranında azalır.
- Sigara içilmesi tüp bebek uygulamalarının başarısını da olumsuz etkiler.
- Sigara içen kadınlarda dış gebelik daha sık görülür.
- Fazla miktarda sigara içen erkeklerde sperm kalitesi bozulur. Anormal yapıdaki spermlerin sayısı artar, sperm hareketliliği azalır, eşlerde düşük ve anomalili doğum yapma riski artar.
Sigara kullanmayı bıraktıktan sonra 4 ay içinde sigaranın üreme sağlığında yol açtığı zararlı etkilerin birçoğu kaybolur.
Vücut Geliştirici İlaçlar:
- Kadınlarda bu ilaçlar adet düzensizliklerine, yumurtlama düzensizlikleri, adet kanamalarının kesilmesi ve kısırlığa neden olur.
- Erkeklerde testislerde atrofi (testislerin küçülmesi), sperm sayısının azalması, azospermi ve kısırlığa neden olur.
Erkek ve kadınların bu ilaçları kullanmaktan kaçınmaları gerekir.
İlaçlar:
- Anne adaylarının sağlık sorunlarının tedavisi için önerilen ilaçları jinekologlarına danışarak kullanmaları gerekir. Alerji, soğuk algınlığı, öksürük, mide hastalıkları, hipertansiyon, diabet, böbrek hastalıkları ve tiroid bezi hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçlar, ağrı kesiciler ve antibiyotikler üreme sağlığını etkileyebilir. Kullandığınız reçeteli ve reçetesiz satılan tüm ilaçları jineloğunuza bildirmeniz ve gerektiğinde tedavinin tekrar düzenlenmesi gerekir.
- Erkeklerinde çocuk sahibi olmaya karar verdikleri dönemde kullandıkları ilaçlara dikkat etmeleri gerekir.
- Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar cinsel isteksizlik ve impotansa neden olur.
- Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar testisleri etkileyerek sperm üretimini bozar ve infertiliteye neden olur.
- Sedef hastalığının tedavisinde kullanılan metotraksat testislere zarar vererek sperm üretimine zarar verir.
- Mide ülseri tedavisinde kullanılan simetidin, epilepsi tedavisinde kullanılan fenitoin, gut hastalığının tedavisinde kullanılan kolşisin sperm sayısının azalmasına neden olur.
Uyuşturucu İlaçlar:
- Bağımlılık yaratan maddelerin kullanım süresi, kullanılan ilaç miktarı, kullanım sıklığı bu maddelerin üreme sağlığı üzerindeki etkilerini belirler.
- Esrar bağımlılık yapan maddelerin içinde en zararlı olanlarından biridir. Esrar kullanımı yumurtalıkların çalışmasını baskılar ve kısırlığa neden olur.
- Alkol ile beraber kullanıldığında esrarın zararlı etkisi artar, gebelik sırasında alındığında düşüklere neden olur.
- Kokain düzenli kullanıldığında yumurtalık kanallarına zarar vererek gebeliği engeller.
- Esrar veya kokain kullanan erkeklerde sperm sayısı ve normal yapıdaki sperm oranı azalır. Esrar spermin yumurtayı döllemesine yardımcı olan enzimlerin salınmasını ve spermin düz hareket edebilmesini engelleyerek kısırlığa neden olur.
- Yapılan çalışmalar kokainin spermin kuyruk kısmına bağlanarak yumurtanın içine girdiğini ve gelişen embryoda anomalilere yol açtığını göstermiştir.
Cep Telefonu ve Telsiz Telefonlar:
Bu cihazlar üreme sağlığını etkiler özellikle radyasyon yayan diğer cihazlar ile beraber kullanıldıklarında bu cihazların olumsuz etkisi artar. Cep telefonlarını vücudunuza temas ettirmemeniz ve üreme organlarınıza yakın yerde taşımamanız gerekir.
Renkli Televizyon: Renkli televizyonlardan yayılan iyonize olmayan radyasyon diğer kaynaklardan yayılan radyasyonla birleşerek üreme sağlığına zarar verebilir. Günümüzde üretilen televizyonlar daha az radyasyon yayar. Televizyon seyrederken cihazdan mümkün olduğu kadar uzak oturmak gerekir.
Elektrikli Battaniye:
Elektrikli battaniyeler hem ısı hem de elektromanyetik alan yaratarak üreme sağlığına zarar verir.
- Elektrikli battaniyeler kadınlarda yumurtlama düzensizlikleri ve adet düzensizliklerine yol açar.
- Erkeklerde sperm sayısı ve hareketliliğinde azalmaya neden olur.
- Özellikle gebelik elde edilmeye çalışılan dönemlerde elektrikli battaniye kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Ev Dekorasyon ve Tamirinde Kullanılan Ürünler:
- Ev dekorasyonu ve tamiratında kullanılan birçok ürünün içerdiği kimyasal maddeler üreme sağlığına zarar verir.
- Boyalar, tiner ve incelticiler, yapıştırıcılar üreme sağlığını etkileyerek kısırlık ve düşüklere neden olabilir.
- Erkeklerde bu ürünler sperm sayısında azalmaya, kısırlığa ve eşlerinde düşük ve anomalili bebek doğumuna neden olur.
- Gebelik planlandığı dönemde ve gebelik sırasında bu maddelere maruz kalmaktan kaçınılmalıdır. Eviniz boyandığında çok iyi havalanmasını sağladıktan sonra evde yaşamaya başlayın.
Ev Temizliğinde Kullanılan Ürünler: Ev temizliğinde kullanılan mobilya cilası, çok amaçlı temizleyiciler, halı şampuanları,oda spreyleri, banyo ve tuvalet temizliğinde kullanılan deterjanlar üreme sağlığına zarar verebilir. Bu ürünleri kullanırken eldiven kullanılması ve temizlenen mekanların iyi havalandırılması gerekir.
Mikrodalga Fırınlar:
- Mikrodalga fırınların kadınlarda adet düzensizliklerine, yumurtlama bozukluklarına, infertilite ve düşüklere neden olduğu gösterilmiştir.
- Mikrodalga fırınlardan yayılan radyasyonun erkeklerde de sperm sayısını azalttığı düşünülmektedir.
- Son yıllarda üretilen mikrodalga fırınlardaki radyasyon kaçakları çok azalmıştır. Fırınınızın kapağının sıkıca kapandığından emin olmanız ve fırın çalışırken fırından mümkün olduğunca uzak durmak gerekir.
Elektrikli Küçük Aletler:
Bu cihazların birçoğu tek başına zararlı değildir. Aynı anda kullanılan birden fazla cihazın etkileri birleşerek zararlı olabilir. Çalışan cihazlardan uzak durmak ve kullanılmadıkları zaman fişten çekmek bu cihazların yol açabileceği zararlı etkilerden korunmanızda yardımcı olur.
Kişisel Bakım Ürünleri:
Kağıt havlu, tuvalet kağıdı, tampon ve pedler gibi ürünlerin üretilmesi sırasında dioksin adı verilen kimyasal bir yan ürün oluşur. Bu madde çay poşetlerinde, kahve filtrelerinde de bulunan bu madde az miktarda toprak, su ve havaya da karışır.
- Dioksin kadınlarda kanser ve endometriozis hastalığına neden olur. Bu ürünler kadınlarda genital organların mukozasına direk temas ettiği için dioksin emilir. Özellikle endometriozis hastalığı olan kadınların dioksin içeren ürünleri kullanmaktan kaçınmaları gerekir.
- Dioksin erkeklerde sperm üretimini azaltır ve testis kanserine neden olabilir.
Vajinal duşlarda kadın üreme sağlığına zarar verir. 1996 yılında yapılan bir çalışmada vajinal duşların gebe kalma olasılığını %30 azalttığı gösterilmiştir. Özellikle 18-24 yaşları arasında vajinal duş kullanımı üreme sağlığına daha çok zarar verir.
X-Işını:
İyonizeonize radyasyona maruz kalınması kadın ve erkek üreme sağlığını olumsuz etkiler.
- Kadınlarda yumurtalıklarda, erkeklerde testislerde bulunan genetik materyal taşıyan yumurta ve spermlere zarar verir. Bu durum düşük ve anomalili doğum oranını arttırır.
- Yumurta ve sperm hücrelerinin döllenme yeteneği bozulur. Erkekler kadınlardan daha çabuk etkilenir.
İklim: - Yaz aylarında sperm sayısının azaldığı bilinmektedir. Bunun yanında sıcak hava;
- Sperm konsantrasyonun azalmasına
- Hareketli sperm sayısının azalmasına
- Anormal yapıdaki spermlerin oranının artmasına neden olur.
- Sıcak iklimlerde yaşayan kadınlar menopoza daha erken girer. Bu kadınlarda gebeliğe bağlı komplikasyonlar da daha sık görülür.
Uçak Yolculuğu:
- Sık uçak yolculuğu yapan kişiler ve hostesler atmosferik radyasyona maruz kalırlar, bu kadınlarda yumurtlama düzensizlikleri, gebe kalmada zorluk ve düşükler görüler.
Atmosferik radyasyon erkeklerde sperm sayısının ve normal yapıdaki sperm oranının azalmasına neden olur.
Yazı: seval.tasdemir@mynet.com
