Bir gün yabancı bir aksanla uyanmak

David Robson / BBC Future

Julie Matthias ömrü boyunca İngiltere'de yaşamış. Ama bir gün kendisini farklı bir sesle ve Fransız ya da Çinli aksanıyla konuşurken bulmuş.

Julie İngiltere'deki yabancı aksan sendromlu birkaç kişiden biri. Konuşmaları akıcılığını korusa da bu vakalarda ses farklı bir biçim alarak yabancı bir ülkede yetişmiş havası veriyor onlara.

Bu sendromun nedenleri oldukça karmaşık ve bilim insanları tarafından tümüyle çözülmüş değil. Julie kendisindeki bu değişimi bir trafik kazasına bağlıyor. Kazadan sonra migren ve şiddetli vücut ağrıları başlamış. "Beyniniz patlayacak gibi oluyor; eklemleriniz ağrıyor; nefes alamıyorsunuz; doğumdan daha zor,” diyor Julie.

Julie Matthias'ın aksanını bu bağlantıdan dinleyebilirsiniz.

Bu ağrıların ardından daha ilginç bir gelişme olmuş. Sesi ve giderek aksanında değişiklik baş göstermiş. İşlettiği güzellik salonundaki müşterileri ona İngilizce anlamıyormuş gibi davranmaya başlamış.

Trafik kazasının neden böyle bir şeye yol açtığı bilinmiyor. Hastaneye gitmeye devam etse de hiçbir nörolog Julie'nin migreninin ve tuhaf aksanının nedenini çözememiş. En zoru da doktorlar teşhis koyamadığı için insanların onun bu semptomları uyduruyor olabileceğini düşünmesiymiş. Durumunun insanlara şaka gibi gelmesinden şikayet ediyor Julie.

Oysa bu ciddi bir sorun. ABD'deki Brown Üniversitesi'nden araştırmacı Sheila Blumstein bu durumu şöyle ifade ediyor: "Düşünün ki bir gün kalktığınızda sesiniz size yabancı geliyor ve bu konuda hiçbir şey yapamıyorsunuz. Bunun hasta üzerinde etkisi büyük oluyor.”

Fakat Blumstein gibi araştırmacılar bu sendromun neden ve sonuçları konusunda bugün çok daha fazla şey biliyor neyse ki.

Aksan değişmesinin nedeni sesli harfleri çıkarırken seste olan değişime ve daha çok da konuşma melodisi ve ritmindeki değişikliklere bağlanıyor.

Tonlama bir dilin en zor özelliklerinden biridir. Birçok yabancı bir dili yerlilerin konuştuğu tonlamayla konuşamaz; ses ritimleri onlara kıyasla anormal gelecektir.

Fakat belli bir aksanın algılanması öznel bir şeydir, beklentilerle ilgilidir. Birinin Rus aksanı olarak tanımladığı bir konuşmaya bir başkası Alman aksanı diyebilir.

Bu tür özellikler belli nörolojik hasarlarla bağlantılıdır. Örneğin İtalya'da beyin tümörü olan bir hastanın bazen Latin Amerikan bazen İngiliz aksanıyla konuştuğundan söz ediliyordu. Doktorlar tümörün beyinde ağız ve gırtlağı kontrol eden merkezin hemen yanında olduğunu tespit etmişti. Yani bu bölgeye basınç yapan tümör konuşmanın değişmesine neden olmuştu. Ameliyatla tümör alındıktan sonra hastanın eski sesine kavuştuğu bildirildi.

Bu başarının ardından yabancı aksan sendromlu tüm hastaların beynin bu özel bölgesindeki bir hasar sonucu bu bozukluğu yaşadığı düşünülebilirdi. Fakat öyle olmadı. Uzmanlar bu sorununun nedenlerini henüz tümüyle çözemediklerini söylüyor. Örneğin bir hasta, beyindeki bir tıkanıklık sonucu geçirdiği felcin ardından yabancı bir aksanla konuşmaya başlamış, fakat tümüyle ilgisiz başka bir bölgede ikinci bir tıkanıklığın ardından konuşması düzelmişti. Doktorlar bunun o bölgenin ritmi düzenleyen bölge olmasından mı kaynaklandığını yoksa başka bir nedeni mi olduğunu bilmiyor.

Julie vakasında doktorlar bu sendromu biyolojik nedenlere bağlamıştı. Fakat Julie bu olayın etkilerini çok derin hissettiğini belirterek "Bütün kimliğinizi alıyor sizden. Aynaya bakıp konuşamaz hale gelmiştim; çünkü duyduğum benim sesim değildi,” diyor.

Bu sendromdan mustarip olanlar etraflarındaki kişilerin kendilerine yabancı gibi davranmasından, hatta aptal yerine koymasından da rahatsızlık duyuyor.

Julie pozitif tavrını korumaya çalıştığını söylüyor. "Duruma olumlu bakmaya çalışıyoruz. Daha da kötüsü olabilirdi. Bildiğimiz kadarıyla, gerçi çok şey de bilmiyoruz ama, en azından hayati tehlikem yok. Durumunuzla baş etmeyi öğrenmeniz, mücadeleye devam etmeniz gerekiyor.”

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future'da okuyabilirsiniz.

Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.