BİZE ULAŞIN
Filipinler'de unutulmakta olan bir dövme yöntemi turistler sayesinde yeniden canlanıyor. Geleneksel yöntemle dövmenin kalan tek temsilcisi ise 97 yaşındaki Apo Whang-Od.
Kollarını ve göğsünü geleneksel dövmelerle kaplamış yaşlı bir kadın, mürekkebe batırdığı bir dikeni koluma dokundurdu. Filipinler'in Cordillera dağlarındaki evinde 70 yıldır kafatası avcılarına ve evlenmeye hazır genç kızlara dövme yapıyordu. Apo, Kalinga bölgesinde bin yıldır süren dövme ya da yerli adıyla batok geleneğinin son temsilcisiydi.
Dövme isteyip istemediğimi sordu. İstemedim. Nereden bilebilirdim ki üç yıl sonra Filipinler'de Yaşayan Milli Değerler Ödülü'ne aday gösterilip bu eski geleneğin yeniden canlanmasına neden olacağını?
Başkent Manila'ya 17 saat uzaklıktaki Kalinga bölgesinin bağımsız bir yapısı var. Öyle ki, Filipinler'in İspanya, İngiltere, ABD ve Japonya gibi dış güçlerin işgali altında olduğu 400 yıl boyunca kafatası avcılığı yaparak işgalcileri sokmamış.
Eskiden her köyde bir dövme ustası varmış. Kafatası avcıları savaşa hazırlandığında tılsım olarak kırkayak çizilirmiş vücutlarına. Avlarıyla döndüklerinde ise bir kartal ile kutlarlarmış zaferlerini. Kızlar evlenmeye hazır olduklarını göstermek için vücutlarını dövmelerle süslerlermiş. Apo, dövmenin en büyük değerlerinden biri olduğunu söylüyor. "Maddi eşya gibi değil dövme, öldüğünüzde bile kimse sizden alamaz onu” diyor.
Kalingalılar artık siyah mürekkep ve geleneksel desenler yerine modern teknolojiyle işlenen yeni desenleri ve canlı renkleri tercih ediyor. Batok dövmede ise keskin bir diken isten yapılma mürekkebe batırılarak bambu bir tokmakla deriye işleniyor.
Batok ustalığı ebeveynlerden çocuklarına geçiyor. Apo'nun ise çocuğu olmadığı için on yıl kadar önce 10 yaşındaki yeğenine öğretmeye başlamış. Geleneksel desenler ve dakikada 100 diken darbesi vurmasını sağlayacak koordinasyon becerileri ve incelikleri konusunda eğitmiş onu. Apo'ya göre bu işin sırrı sabır ve sevgide yatıyor.
Sazdan çatılarıyla derme çatma evlerle dolu Buscalan köyüne vardığımızda bir evde yerde hasır üzerinde yatıp sabah erkenden köyü dolaşmaya çıkmıştık. Köyün etrafı teraslar halindeki yemyeşil pirinç tarlalarıyla kaplıydı. Bizi Apo'nun evine götürdüler. Avrupalı bir kadın, koluna yapılacak dövmeyi biraz tedirgince bekliyordu. Apo dikeni keskinleştirirken yeğeni de Hindistan cevizi kabuğunda siyah mürekkebi hazırlıyordu. 2013'te Discovery kanalının Dövme Avcısı programlarından birinde Kalinga'nın Savaşçı Dövmecileri adıyla tanıtılacaktı Apo.
Bu programın ardından, son dövme ustasına batok dövmesi yaptırmak isteyenlerin sayısı arttı. 2015 sonbaharında sosyal medya üzerinden yürütülen bir kampanya sonucu, Filipinler milletvekillerinden biri Apo'yu Yaşayan Milli Değerler Ödülü'ne aday gösterdi.
Bunun üzerine köye ilgi artmış. Bazen Apo'nun kapısında 50 kişiye varan sıralar oluyormuş. Fakat köylüler turistlerin aşırı gürültüsü ve çöpünden yakınıyor.
Buscalan bu kadar turisti ağırlayacak altyapıya sahip değil. Çocukların biraz saldırganlaştığı, yol soranlardan para ve şeker istediği, yetişkinlerin ise gözden uzak kalmak için evlerine çekildiği söyleniyor. Bu bölge daha önce yabancıları uzak tutmakla ünlenmişken, şimdi kendilerinin en önemli kültürel değerlerinden biri nedeniyle geldikleri için onlara kapılarını açmak zorunda hissediyorlar kendilerini.
Apo ise geleneksel dövmenin herhangi bir grafik olmadığını, her şeklin bir anlam ifade ettiğini söylüyor. "İnsanlar sadece moda diye dövme yaptırmamalı, seçtikleri desenler kendileri hakkında bir şeyler anlatır” diyor.
Batok son bir yılda bin yıldakinden daha fazla değişim geçirdi. Ama artık yok olma tehlikesiyle karşı karşıya değil hiç değilse.
Buscalan'a insan akını ve 97 yaşındaki Apo'nun bu kadar insana dövme yapmasının zorluğu gibi nedenlerle artık birçok dövme desenini, bu kültürü yaşatmak isteyen yeğeni üstlenmiş.
Apo öldüğünde son batok ustası olarak değil, yeni kuşak Kalinga dövmesinin atası olarak anılacak muhtemelen.
Bu makalenin İngilizce aslını BBC Travel sayfasında okuyabilirsiniz.
Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.
