Fizik tedavi ve rehabilitasyon aynı başlık altında toplanan bazen aynı bazense farklı tedaviler için kullanılan iki temel tıp alanıdır. Bu noktada en çok sorulan soru da fizik tedavi ve rahabilitasyon neye bakar olur. Kas - iskelet ve sinir sisteminde etkili olan hastalıklarda kullanılan bilen bu yöntemler, bazı hastalarda kullanılamaz. Konu ile ilgili bilgi veren Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Doç. Dr. Cengiz Bahadır, fizik tedavi ve rehabilitasyon ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Fizik tedavi, kas - iskelet - sinir sistemi hastalıklarının tedavisinde fizik tedavi ajanlarını kullanan tıp bilimidir. Sıcak soğuk uygulamaları, lazer, ışın ve manyetik alan uygulamaları, çekme tedavileri gibi tedaviler, fizik tedavi disiplinini oluşturur.
Rehabilitasyon ise, herhangi bir hastalık nedeniyle bazı işlevlerini kaybetmiş hastaların, var olan fonksiyonel durumunu en üst düzeye çıkarmak için uygulanan işlemlerin tümünü kapsar. Bu bazen fizik tedaviyle birlikte uygulanan, bazen de tek başına uygulanan bir tıp disiplinidir.
FİZİK TEDAVİ REHABİLİTASYON HANGİ HASTALIKLARIN TEDAVİSİNDE KULLANILIR?
Fizik tedavi rehabilitasyon neye bakar sorusunu yanıtlayacak olursak, çok geniş bir hastalık yelpazesinde kullanıldığını söyleyebiliriz. Kas - iskelet ve sinir sisteminde etkili olan bütün hastalıkların tedavisinde, fizik tedavi rehabilitasyon uygulamaları kullanılır.
Fizik tedavi, eklem ve kasları tutan, omurgayı etkileyen hastalıklarda daha ön plandadır. Bunlar; omurga rahatsızlıkları, skolyoz, omurga eğrilikleri, bel ve boyun fıtıkları, kas tutulmaları, eklem kireçlenmeleri, eklem romatizmaları, yumuşak dokuları etkileyen hastalıklarda kullanılır.
Rehabilitasyon ise, daha çok sinir sistemini etkileyen hastalıklarda kullanılır. Bunların başında da, felç, inme, omurilik yaralanmaları, omurilik felçleri, sinir felçleri gibi hastalıklar gelmektedir.
Bazı ortopedik durumlarda ise, fizik tedavi rehabilitasyonu genelde beraber kullanılır. Bunlar protez ameliyatı sonrası, kırık ameliyatı sonrası yapılır.
FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON KİMLERE UYGULANMAZ?
Fizik tedavi rehabilitasyon, hemen hemen herkese uygulanabilir. Çok özel bazı durumlarda tedavi uygulamalarını dikkatli yapmak gerekir. Bunların başında da, kanser hastaları gelmektedir. Elektromanyetik alan, derin ısıtıcılar gibi bazı cihazları bu tip hastalarda kullanmamaktayız.
Rehabilitasyon ise, kullanılmayacak hasta yok denecek kadar azdır. Egzersiz gerektiren hastalara, kalp yetmezliği ve akciğer problemi varsa dikkatli uygulanması gerekir.
FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON KAÇ SEANSTA UYGULANIR?
Fizik tedavi uygulamalarının seans sayısı, hastalığa göre değişken olabilmektedir. Genelde 15 seanslık tedavi, çoğu hastalıkta yeterli olmaktadır. En çok kullanılan hastalık grubu olan romatizmal hastalıklar için 15 seanslık tedavi yeterli olabilir. Fakat bu sayı bazen daha uzun olabilir.
Rehabilitasyon uygulamaları ise, bu hastaların seansları oldukça uzun olabilir. Bu açıdan üst sınır yok denebilir. Uzun seanslar boyunca fizik tedavi yapmanın da herhangi bir sakıncası yoktur.
FİZİK TEDAVİNİN ETKİLERİ NELERDİR?
Fizik tedavinin iyileştirici ve geliştirici etkileri vardır. İyileştirici etkileri, hastalığa göre ve fizik tedavi ajanına göre çeşitli olabilir.
Örneğin ekleminde ağrısı olan bir hastaya derin ısıtıcılar kullanıldığında, tendon genişlemekte ve hasta eklemini daha rahat hareket ettirebilmektedir.
FİZİK TEDAVİYE NE ZAMAN BAŞLANMALIDIR?
Çoğu hastalık için, fizik tedaviye başlama sınırı yoktur. Fakat bu durumun istisnaları vardır. Örneğin; bel fıtığı şikayeti olan ve çok şiddetli ağrıları olan hastayı ilk günden fizik tedaviye almak mümkün değildir. Dolayısıyla hastaya ilaç tedavisi verip, ağrılarının azalmasını sağladıktan sonra fizik tedaviye alırız.
Bu tip hastalıkların dışındaki hastalıklarda, fizik tedavi için bir bekleme süresi yoktur.
FİZİK TEDAVİDEN ÖNCE HASTA HANGİ MUAYENELERDEN GEÇER?
Kas, iskelet veya sinir sistemi şikayetiyle başvuran hastalar, önce iyi bir fizik muayeneden geçer. Kas güçleri ve eklemler test edilir, sinir fonksiyonlarına bakılır, gerekli hastalardan bir takım tetkikler (MR, röntgen, ultrason) istenir ve hastalığın adı konulmaya çalışılır.
İkinci muayene ise laboratuvar tetkikleridir. Hastada bazı iltihaplı romatizmalardan şüphelenirsek, kan tahlili isteriz. Kan tahlili ve röntgenin sonucuna göre hastanın tanısı konulur, ardından fizik tedaviye alınır.
FİZİK TEDAVİNİN BAŞARILI OLMASI İÇİN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
Fizik tedavinin başarılı olması için; hasta, terapist ve doktor arasında çok iyi bir iletişim olmalıdır.
Fizik tedavi sırasında, bir takım özel yöntemler kullanıldığı için bu anlamda hastanın kendisine dikkat etmesi gerekir. Bel fıtığı tedavisine gelen hasta, kendisine dikkat etmez ve belini zorlarsa şikayetler devam edecektir. Bu anlamda hastaların kendisine dikkat etmesi gerekir.
Isı tedavi uygulandığı zaman, soğuk havalarda hastanın biraz daha sıkı giyinmesini tavsiye ederiz. Diğer havalarda ekstra önlem gerekmez.
FİZİK TEDAVİ UYGULAMASINI KİM YAPAR?
Fizik tedavi uygulamaları, fizyoterapistler ve fizik tedavi teknikerleri tarafından yapılır. Fizik tedavi teknikerleri, elektro terapi, lazer gibi uygulamaları kullanan personeldir.
Fizyoterapistler ise, işin rehabilitasyon kısmında yer alırlar. Felçli hastaların çalıştırılması, kaslarının güçlendirilmesi, kırık veya protez sebebiyle eklemlerin açılması gibi eğitim gerektiren tedavi bölümünde yer alırlar.
Rehabilitasyon hastaları, bilinçsiz ellerde bu tedaviden zarar görebilirler. Kendilerini tedavi eden personel hakkında bilgi sahibi olmalarını, hastalara şiddetle önermekteyim.
FİZİK TEDAVİNİN ETKİSİ NE ZAMAN GÖRÜLÜR?
Fizik tedavinin etkisi, hastalığa göre değişir. Romatizmal hastalıklarda, 5-6 seanslık tedaviden sonra hastalar etki görmeye başlarlar.
Bel ve boyun fıtığında 5 - 10 seans arasında hastalar iyi hissetmeye başlarlar. Fakat bunlar kesin rakamlar değildir. Bazen ilk seanstan sonra dahi hasta kendisini çok iyi hissedebilir.
Kesin bir kıstas yoktur fakat hastalara bu konuda sabırlı olmalarını tavsiye etmekteyiz. 10 seans tamamlandıktan sonra hiç bir iyileşme olmamışsa, o zaman tedaviyi sorgulamakta fayda vardır.
